แพลงก์ตอนพืช

    ผลการศึกษาตลอดทุกช่วงฤดูกาล พบว่าแพลงก์ตอนพืชกลุ่มเด่นที่พบเป็นจำนวนมากและพบได้ในทุกสถานีศึกษา ได้แก่ แพลงก์ตอนพืชสาหร่ายสีเขียว (Division Chlorophyta) ในกลุ่มเดสหมิด (Desmids) ซึ่งเป็นแพลงก์ตอนพืชที่มีลักษณะโดดเด่นเฉพาะตัวคือ เซลล์ที่มีรูปร่างเหมือนกันแบ่งออกเป็น 2 ส่วน (Semi-cell) และมีรอยคอดระหว่างเซลล์ มีทั้งเป็นเซลล์เดี่ยวและต่อยาวเป็นเส้นสาย ชอบอาศัยอยู่ในแหล่งน้ำที่มีคุณสมบัติเป็นน้ำอ่อน และสามารถบ่งชี้ถึงคุณภาพแหล่งน้ำที่ดีได้ ตัวอย่างเดสหมิดที่พบในหนองหารปริมาณมาก ได้แก่ Hyalotheca, Staurastrum และ Cosmarium เป็นต้น ขณะที่เดือนพฤศจิกายน 2560 พบว่าแพลงก์ตอนกลุ่มไดโนแฟลกเจลเลต (Dinoflagellate) ได้แก่สกุล Peridinium และ Ceratium นั้นเป็นกลุ่มเด่นที่สุดและมีปริมาณมากกว่าแพลงก์ตอนพืชชนิดอื่น ด้วยแพลงก์ตอนพืชทั้งสองสกุลนี้มีความสามารถในการอยู่รอดได้ในแหล่งน้ำทุกสภาวะ เช่น แหล่งน้ำที่มีความขุ่นมาก แหล่งน้ำอุณหภูมิสูง หรือแหล่งน้ำธาตุอาหารต่ำ และเป็นแพลงก์ตอนที่มีรูปแบบการกินอาหารได้หลากหลาย จึงทำให้ไดโนแฟลกเจลเลตสามารถเจริญเติบโตได้ดีแม้ว่าแหล่งน้ำหนองหารจะอยู่ในช่วงปรับตัวหลังเหตุการณ์อุทกภัยก็ตาม

 
   ความหนาแน่นของแพลงก์ตอนพืชที่พบในแต่ละสถานีศึกษา ในเดือนพฤศจิกายน 2560 พื้นที่ที่มีปริมาณแพลงก์พืชมากที่สุด ได้แก่ สถานี NH5 และ NH10 ตามลำดับ โดยพบความหนาแน่น 4,974 และ 3,500 หน่วย (เซลล์หรือโคโลนี) ต่อลิตร ตามลำดับ (ตารางที่ 4) ขณะที่สถานี NH8 และ NH11 พบแพลงก์ตอนพืชน้อยมากเพียง 150 และ 156 หน่วยต่อลิตร ตามลำดับ ทั้งนี้สถานี NH11 อยู่ในบริเวณปากน้ำพุงที่มีน้ำไหลเข้าสู่หนองหารตลอดปี และพื้นท้องน้ำที่ค่อนข้างราบเรียบไม่มีพรรณไม้น้ำหนาแน่น ทำให้แพลงก์ตอนที่ไหลลงมาจากลำน้ำพุงมีไม่มากนัก และถูกผลักดันให้ล่องลอยออกนอกพื้นที่ตามกระแสน้ำ รวมทั้งลักษณะมวลน้ำที่ค่อนข้างขุ่นซึ่งเป็นการบดบังแสงที่ส่องลงสู่มวลน้ำ ทำให้แพลงก์ตอนพืชไม่สามารถเจริญเติบโตได้อีกด้วย

    ในเดือนมีนาคม 2561 พบว่า พื้นที่ที่มีปริมาณแพลงก์พืชมากที่สุด ได้แก่ สถานี NH12 และ NH5 ตามลำดับ โดยพบความหนาแน่น 29,994 และ 22,277 หน่วย (เซลล์หรือโคโลนี) ต่อลิตร ตามลำดับ (ตารางที่ 5) แม้ว่าจะมีปริมาณแพลงก์ตอนพืชที่สูงมากใกล้เคียงกัน แต่สถานี NH12 และ NH5 มีความแตกต่างทางกายภายของพื้นที่อย่างชัดเจน สถานี NH5 เป็นอ่าวที่เปิดกว้างและเป็นแหล่งน้ำนิ่ง มีพรรณไม้น้ำขึ้นอยู่เป็นจำนวนมาก ซึ่งพรรณไม้น้ำเหล่านี้เป็นแหล่งอาศัยที่เหมาะสมให้กับแพลงก์ตอนพืชในกลุ่มเดสหมิดหลายสกุลที่ดำรงชีวิตแบบยึดเกาะ รวมทั้งพื้นที่เกษตรกรรมโดยรอบจุดสำรวจนั้นเป็นแหล่งของธาตุอาหารพืชที่สำคัญที่ทำให้พื้นที่นี้มีแพลงก์ตอนอยู่อย่างหนาแน่น ขณะที่สถานี NH12 บริเวณทางเข้าสู่ประตูระบายน้ำสุรัสวดี พบว่ามีแพลงก์ตอนสกุล Aulacoseira สะพรั่ง (bloom) อยู่อย่างหนาแน่นเพียงสกุลเดียวเท่านั้น และพบแพลงก์ตอนสกุลนี้เพียงเล็กน้อยในพื้นที่ NH11 ซึ่งเป็นทางน้ำไหลเช่นกัน แสดงให้เห็นว่าแต่ละพื้นที่มีความเหมาะสมต่อการดำรงอยู่ของแพลงก์ตอนพืชแต่ละชนิดแตกต่างกันออกไป บางพื้นที่มีความอุดมสมบูรณ์ทำให้แพลงก์ตอนพืชหลากหลายชนิดเกิดขึ้นอยู่ได้ แต่บางพื้นที่ซึ่งมีลักษณะของแหล่งน้ำมีความจำเพาะเจาะจง แตกต่างจากพื้นที่อื่นในภาพรวม อาจทำให้พบแพลงก์ตอนพืชที่สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ไม่กี่ชนิดเท่านั้น สำหรับพื้นที่ที่มีปริมาณแพลงก์ตอนพืชน้อยที่สุดได้แก่ สถานี NH3 เทศบาลท่าแร่ และสถานี NH11 ลำน้ำพุง โดยมีความหนาแน่นของแพลงก์ตอนพืชเพียง 608 และ 623 หน่วยต่อลิตร ตามลำดับ เนื่องสถานี NH3 มีการปรับปรุงสภาพของหนองซึ่งทำให้ตะกอนขุ่นริมฝั่งที่เกิดขึ้น ส่งผลต่อปริมาณแพลงก์ตอนพืชเช่นกัน

    เดือนสิงหาคม 2561 พบว่า พื้นที่ที่มีปริมาณแพลงก์พืชมากที่สุด ได้แก่ สถานี NH1 โดยพบความหนาแน่น 12,967 หน่วยต่อลิตร (ตารางที่ 6) โดยแพลงก์ตอนกลุ่มเด่นยังคงเป็นเดสหมิด ขณะที่สถานี NH2 มีปริมาณแพลงก์ตอนพืชน้อยที่สุดเพียง 179 หน่วยต่อลิตรเท่านั้น ซึ่งการเปลี่ยนแปลงลักษณะทางกายภาพของบริเวณห้วยลากภายหลังจากเกิดน้ำท่วม และการขุดลอกทางน้ำทำให้มีวัชพืชกีดขวางทางเดินน้ำน้อยลง มวลน้ำในห้วยไหลลงหนองหารได้มากขึ้นจึงทำให้แพลงก์ตอนพืชลดจำนวนลงไป

    เดือนธันวาคม 2561 พบว่า พื้นที่ที่มีปริมาณแพลงก์พืชมากที่สุด ได้แก่ สถานี NH3 โดยพบความหนาแน่นมากถึง 65,601 หน่วยต่อลิตร (ตารางที่ 7) ในช่วงนี้แพลงก์ตอนพืชกลุ่มสาหร่ายสีเขียวเจริญได้ดีมากในทุกวงศ์ ซึ่งหลังจากสถานี NH3 มีการปรับปรุงภูมิทัศน์แล้ว ระบบนิเวศในพื้นที่เริ่มคงสภาพความอุดมสมบูรณ์จากชุมชนท่าแร่ที่อยู่โดยรอบ สำหรับสถานี NH2 ยังคงมีปริมาณแพลงก์ตอนพืชน้อยที่สุดเมื่อเปรียบเทียบกับพื้นที่อื่น

    ผลการศึกษาแพลงก์ตอนพืชโดยภาพรวมนั้น พบว่า เดือนพฤศจิกายน 2560 มีความหนาแน่นของแพลงก์ตอนพืชในหนองหารโดยเฉลี่ยน้อยที่สุดเมื่อเปรียบเทียบกับช่วงฤดูกาลอื่น เนื่องจากเป็นช่วงเวลาไม่นานหลังจากที่แหล่งน้ำผ่านการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่จากเหตุอุทกภัย ซึ่งสิ่งมีชีวิตต่างๆ ได้รับผลกระทบค่อนข้างมากโดยเฉพาะแพลงก์ตอนพืชที่มีการดำรงชีวิตแบบล่องลอยอยู่ในมวลน้ำ หลังจากหนองหารเริ่มเข้าสู่สภาวะปกติจะเห็นได้ว่าแพลงก์ตอนพืชเริ่มกลับมามีจำนวนมากขึ้นตามลำดับ

    เมื่อพิจารณาองค์ประกอบทางชนิดของแพลงก์ตอนพืชที่พบในแหล่งน้ำหนองหารโดยเปรียบเทียบจำนวนสกุล (Genus) ในแต่ละกลุ่มดิวิชั่น (Division) แล้วนั้น พบว่าแพลงก์ตอนกลุ่มสาหร่ายสีเขียวใน Division Chlorophyta มีจำนวนสกุลที่พบมากที่สุด รองลงมาได้แก่ Division Chromophyta และสุดท้ายคือ Division Cyanophyta ซึ่งโดยทั่วไปแล้วแพลงก์ตอนพืชกลุ่มสาหร่ายสีเขียวนั้นมีความสำคัญในแหล่งน้ำจืดมากกว่าแพลงก์ตอนพืชในกลุ่มอื่น ในขณะที่สัดส่วนเชิงปริมาณของแพลงก์ตอนในแต่ละดิวิชั่นนั้น ก็เป็นไปในทิศทางเดียวกัน โดยDivision Chlorophyta มีจำนวนเซลล์ของแพลงก์ตอนพืชมากที่สุดในทุกฤดูกาลศึกษา โดยคิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 57.59, 61.14, 67.82 และ 93.29 ในเดือนพฤศจิกายน 2560 เดือนมีนาคม 2561เดือนสิงหาคม 2561 และเดือนธันวาคม 2561 ตามลำดับ