การศึกษาคุณภาพดินตะกอน

    ผลการศึกษาคุณภาพดินตะกอนซึ่งมีพารามิเตอร์ในการตรวจวัด ได้แก่ ปริมาณน้ำในดินตะกอน (Sediment water content) ปริมาณสารอินทรีย์รวมในดินตะกอน (Sediment total organic matter content) และปริมาณซัลไฟด์รวมในดินตะกอน (Acid volatile sulfide content) ในดินพื้นท้องน้ำที่ระดับความลึก 0-1 เซนติเมตร มีรายละเอียดดังตารางที่ 2

    ปริมาณน้ำในดินตะกอน สามารถสะท้อนถึงลักษณะทางกายภาพและความอุดมสมบูรณ์ของดินตะกอน โดยอนุภาคขนาดเล็กที่สามารถเกาะกับสารอินทรีย์ได้ดีนั้นส่วนใหญ่จะจับตัวกันอย่างหลวมๆ แต่มีสัดของน้ำที่อยู่ภายในรอยต่อระหว่างอนุภาคดินมาก เช่น โคลนหรือเลน ในส่วนของทรายซึ่งไม่จับตัวกันและมีช่องว่างระหว่างอนุภาคมากก็จะไม่เกาะกับสารอินทรีย์และสะท้อนความอุดมสมบูรณ์ที่ต่ำ

    จากผลการศึกษาพบว่าเมื่อพิจาณาลักษณะทางกายภาพของเนื้อดินในแต่ละพื้นที่ของหนองหาร จะมีความแตกต่างกันออกไปตามบริบทของพื้นที่นั้นๆ โดยสถานีที่มีลักษณะพื้นที่ท้องน้ำเป็นดินปนทรายละเอียดหรือทรายละเอียด ได้แก่ สถานี NH6 และ NH11 มีปริมาณน้ำในดินตะกอนอยู่ในช่วงร้อยละ 19.95-22.13 และ 23.98-28.84 ตามลำดับ สถานี NH11 เป็นปากทางของลำน้ำพุงลงสู่หนองหารตลอดปี ทำให้มีมวลน้ำไหลเข้าหนองหารจึงทำให้ตะกอนขนาดเล็กมากถูกพัดออกไป และมีตะกอนทรายมาตกทับถมอยู่ในบริเวณดังกล่าว ซึ่งอนุภาคทรายไม่สามารถเก็บกักน้ำเอาไว้ได้ภายในช่องว่างระหว่างอนุภาคเนื่องจากไม่จับตัวกันเป็นก้อน  ในขณะที่สถานีที่มีพรรณไม้น้ำปกคลุมหนาแน่นอย่าง NH5 และ NH9 มีปริมาณน้ำในดินตะกอนสูง ในช่วงร้อยละ 61.99-89.42 และ 62.81-74.27 ตามลำดับ  สะท้อนลักษณะตะกอนที่เหลว มีองค์ประกอบของน้ำที่อยู่ในตะกอนมากและน้ำหนักเบา ซึ่งตะกอนลักษณะเช่นนี้ส่วนใหญ่จะเป็นตะกอนซึ่งเกิดจากซากพืช ซึ่งมีน้ำอยู่ในองค์ประกอบของต้นพืชในสัดส่วนสูง (ภาพที่ 19) ซึ่งพื้นที่โดยส่วนใหญ่ของหนองหารนั้นเป็นบริเวณที่มีพืชน้ำขึ้นอยู่อย่างหนาแน่น ทำให้พื้นดินชั้น 1 เซนติเมตรแรกอาจเต็มไปด้วยซากของพืชที่ตายและทับถมกันปะปนกับตะกอนของโคลนเลน จึงทำให้ภาพรวมของปริมาณน้ำในดินตะกอนในหนองหารมีค่าปานกลางไปถึงสูงมาก

   สารอินทรีย์ในพื้นท้องน้ำนั้นมีความสำคัญในการเป็นอาหารและแหล่งพลังงานที่สำคัญของสิ่งมีชีวิตพื้นท้องน้ำ และสัตว์น้ำซึ่งใช้การกรองกินตะกอนสารอินทรีย์ต่าง ๆ สารอินทรีย์ที่ย่อยสลายแล้วนั้นจะกลายเป็นสาร อนินทรีย์ซึ่งสามารถแพร่กลับสู่มวลน้ำเพื่อใช้ในการผลิตขั้นต้นของแพลงก์ตอนพืชต่อไป

   ปริมาณสารอินทรีย์รวมในดินตะกอนผิวหน้าที่ระดับความลึก 0-1 เซนติเมตร ในพื้นที่ศึกษามีค่าอยู่ในช่วงร้อยละ 0.58-17.88 ในพฤศจิกายน 2560, ร้อยละ 0.70-22.13 ในเดือนมีนาคม 2561, ร้อยละ 0.24-37.38 ในเดือนสิงหาคม 2561 และร้อยละ 0.41-20.61  ในเดือนธันวาคม 2561 ตามลำดับ ช่วงพิสัยของข้อมูลที่ค่อนข้างกว้างในแต่ละเดือนแสดงให้เห็นว่าความแตกต่างของสภาพพื้นท้องน้ำในแต่ละพื้นที่ทำให้มีสารอินทรีย์ในระบบพื้นท้องน้ำที่แตกต่างกันไปด้วย ซึ่งสถานีที่มีพื้นท้องน้ำเป็นทราย ได้แก่ สถานี NH6 และ NH11 นั้นจะมีปริมาณสารอินทรีย์รวมที่ต่ำมากๆ เพราะโดยทั่วไปแล้วสารอินทรีย์ไม่สามารถเกาะอยู่กับอนุภาคขนาดใหญ่  ในขณะที่หลายสถานี ได้แก่ NH5, NH7, NH9 และ NH10 พบสารอินทรีย์รวมในดินตะกอนปริมาณสูง เนื่องจากตะกอนที่เก็บได้ในบริเวณผิวหน้าความลึก 0-1 เซนติเมตรนั้นเป็นอนุภาคของซากไม้เน่าเปื่อยขนาดเล็กทับถมกันอยู่รวมกับอินทรีย์สารต่างๆ (ภาพที่ 20) จากผลการศึกษาจะเห็นได้ว่าสถานีที่มีลักษณะดินพื้นท้องน้ำเป็นทราย มีปริมาณน้ำในดินตะกอนต่ำมักจะมีปริมาณสารอินทรีย์ต่ำไปด้วย ตรงกันข้ามกับพื้นที่ที่มีพืชน้ำหนาแน่น ดินเป็นโคลนเลนจะมีปริมาณน้ำในตะกอนสูง ซึ่งเป็นดินที่สะสมสารอินทรีย์เอาไว้มาก